Program badań przesiewowych słuchu dla uczniów klas I i VIII szkół podstawowych na terenie m.st. Warszawy

Cele ogólne programu

• dążenie do ograniczania negatywnych następstw zaburzeń słuchu,
• skracanie czasu, jaki upływa od wstępnego do ostatecznego rozpoznania schorzenia oraz rozpoczęcia leczenia i rehabilitacji,
• upowszechnienie badań przesiewowych słuchu u dzieci szkolnych,
• zwiększenie wiedzy i podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej zaburzeń słuchu (przyczyny, skutki, możliwości wykrycia i terapii) wśród dzieci i ich rodzin oraz personelu szkolnego,
• wdrażanie i upowszechnianie modelu postępowania u osób z dodatnim wynikiem przesiewowego badania słuchu.

Sposób realizacji działań programu

1. Zapraszanie uczestników do Programu

Akcję informacyjną o Programie wśród rodziców/opiekunów uczniów klas I i VI przeprowadzą realizatorzy programu we współpracy z personelem szkolnym na jednym ze spotkań organizowanych z rodzicami/opiekunami przez szkołę

2. Dzieci objęte programem

• ok. 26 000 dzieci klas I i VIII szkół podstawowych, w każdym roku szkolnym

3. Działania na poszczególnych etapach realizaji Programu

• Badanie przesiewowe, dotyczące reakcji słuchowych dziecka, potencjalnych przyczyn niedosłuchu oraz szumów usznych

• Edukacja w zakresie prewencji zaburzeń słuchu

W celu realizacji programu konieczne jest:

• wyrażenie zgody przez rodzica/opiekuna prawnego na uczestnictwo ucznia w Programie
• wypełnienie ankiety dotyczącej reakcji słuchowych dziecka, potencjalnych przyczyn niedosłuchu oraz szumów usznych.

4. Wskazanie dalszych procedur diagnostycznych leczniczych

Po wykonanym badaniu rodzic/opiekun dziecka zostanie poinformowany o jego wyniku

W przypadku stwierdzenia wady słuchu, rodzic/opiekun prawny dziecka otrzyma informację o dalszej możliwości diagnostyki/leczenia w ramach kontraktu NFZ.

Opis problemu zdrowotnego

1. Problem zdrowotny

Zaburzenia słuchu i ich negatywny wpływ na jakość życia zaliczane są w Polsce, podobnie jak w innych krajach zurbanizowanych, do jednego z najpoważniejszych problemów społecznych. Badania epidemiologiczne przeprowadzane w ostatnich 20 latach wykazały, że różnego rodzaju zaburzenia i problemy ze słuchem dotyczą ok. 1/3 populacji osób dorosłych. W zależności od przyjętego kryterium niedosłuchu szacuje się, że problemy ze słuchem mogą dotyczyć od 5 do 20% populacji.

Zaburzenia słuchu we wczesnym okresie rozwoju dziecka znacząco ograniczają zakres jego doświadczeń. Zdeterminowane w ten sposób funkcjonowanie dziecka w okresie wczesnoszkolnym prowadzi do deprywacji szeregu potrzeb, w tym tych, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju emocjonalnego, społecznego oraz poznawczego. Niedosłuch negatywnie wpływa na zachowanie dziecka, koncentrację uwagi oraz tempo ogólnego rozwoju. Wczesne wykrycie niedosłuchu oraz podjęcie właściwej interwencji może znacząco ograniczyć niekorzystny wpływ zaburzeń słuchu na wyniki nauczania. Skutkiem zaburzeń słuchu są problemy w adaptacji do środowiska szkolnego, zaburzenia komunikowania się i ograniczenia w przyswajaniu wiedzy.

U dzieci i młodzieży szczególnie niebezpieczny jest często występujący tzw. niedosłuch “przewodzeniowy”. Konieczne jest również wychwycenie przypadków tzw. niedosłuchu “odbiorczego” niewielkiego stopnia, mającego konsekwencje dla prawidłowego rozwoju dziecka oraz przypadków dzieci z szumami usznymi. Niezwykle ważne jest również wykrycie zaburzeń centralnych, które niosą poważne konsekwencje w okresie edukacji szkolnej. Udowodniono, że późne wykrycie zaburzeń słuchu stanowi oczywistą przeszkodę w dorosłym życiu, utrudniając jednocześnie skuteczną interwencję medyczną.

2. Epidemiologia

Badania epidemiologiczne przeprowadzone w populacji osób dorosłych w poprzednich latach wykazały, że skala zaburzeń słuchu należy do najpoważniejszych problemów społecznych w Polsce. Różnego rodzaju zaburzenia słuchu (zaburzenia przewodzeniowe, odbiorcze, centralne, szumy uszne itd.) dotyczą ok. 1/3 populacji dorosłych, a częstość występowania zaburzeń słuchu rośnie wraz z wiekiem badanych i wynosi odpowiednio w poszczególnych grupach wiekowych: 18-24 lata – 18,3%, 25-34 lata – 20,3%, 35-44 lata – 28,8%, 45-54 lata – 40,1%, 55-64 lata – 52,2%, 65-74 lata – 60,1% i powyżej 75 lat – 74,6%.

Zaburzenia słuchu w największym stopniu dotyczą ludności ośrodków wielkomiejskich. Z przeprowadzonych dotychczas badań przesiewowych wśród dzieci i młodzieży wynika, że różnego rodzaju zaburzenia słuchu dotyczą prawie 20% badanych. W Polsce populacja dzieci w wieku 6 – 14 lat wynosi około 4 mln. W samym tylko województwie mazowieckim oznacza to populację 100 tys. dzieci i ich rodzin.

Kilkuletnie analizy wyników programu finansowanego ze środków m.st. Warszawy wskazują na rozpowszechnienie wad słuchu wśród populacji uczniów klas I i VI szkół podstawowych. W latach 2007-2013 odsetek wykrytych zaburzeń słuchu w przebadanej populacji sięgał 12% (9 410 uczniów spośród 75 754 przebadanych). W 2014 r. przebadano 24 000 uczniów, a odsetek wykrytych wad słuchu sięgał 13% (3 073 uczniów).

3. Główne czynniki ryzyka zaburzeń słuchu:
a) rodzinne skłonności do występowania zaburzeń słuchu,
b) infekcje wirusowe,
c) nawracające zapalenia uszu,
d) znaczny przerost migdałka gardłowego,
e) urazy głowy,
f) nadmierny hałas środowiskowy.

4. Prawdopodobne czynniki ryzyka:
a) zaburzenia genetyczne,
b) cukrzyca,
c) choroby serca i układu naczyniowego,
d) choroby neurologiczne,
e) alergia wziewna.

5. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu

Realizacja programu polityki zdrowotnej wśród uczniów rozpoczynających i kończących naukę w szkołach podstawowych na terenie m.st. Warszawy umożliwi lepsze zaplanowanie szczegółowych działań diagnostycznych i leczniczych wobec uczniów z wykrytymi wadami słuchu podczas pierwszego badania. Monitoring zmian wpłynie korzystnie na poprawę jakości życia dzieci z wykrytymi zaburzeniami.